Start arrow Nasza Historia
 
 
Nasza Historia

Historia miejscowości

Osada, lub jak głoszą podania, grodzisko Zabełków pierwotnie powstał w dolinie Odry, nad lewym brzegiem, między dzisiejszą miejscowością Roszków, a dzielnicą Zabełkowa, zwaną Nowym Dworem. To potwierdzałyby badania historyków, którzy stwierdzają, iż u wylotu Bramy Morawskiej przez wiele tysiącleci szły szlaki handlowe, łączące południe z północą. Jeden z nich prowadził przez Krzyżanowice, Chałupki do Ostrawy i do Wiednia Wzdłuż tych szlaków rozwijały się osady. Wg legendy z niewiadomych przyczyn (może napaści) mieszkańcy Zabełkowa zaczęli przenosić się między stawy, za potok Bełk i to od niego wywodzi się nazwa wioski Zabełków: za Bełkiem. Herbem osady jest wędka z rybą. Wieś Zabełków jest typem 'łańcuchówki' osadą powstałą na prawie niemieckim, w sąsiedztwie doliny rzeki Odry. Ślady bytowania ludzkiego sięgają czasów prehistorycznych. Historia Raciborszczyzny jest bardzo skomplikowana, tak jak dzieje Górnego Śląska. Ziemie Raciborskie były pod panowaniem Polski, Czech, Austrii, Prus, Niemiec. W XVI w. władzę nad Śląskiem przejęli Hohenzollernowie, a potem Habsburgowie. Od roku 1742 Raciborszczyzna przeszła pod panowanie Prus. Pograniczne miejscowości zmieniały swoich właścicieli, a o przygraniczne ziemie upominali się władcy sąsiadujących państw. Wieś Zabełków przecina potok Bełk, dzieląc ją na dwie części, z których południowa należała do parafii bogumińskiej. Do roku 1818 wieś należała do powiatu pszczyńskiego.
Zabełków wraz z okolicznymi osadami zmieniał właścicieli.
W 1340 roku wznosił się tu zamek zwany od właściciela Baruta zamkiem baruckim.

  • 1373 - rycerz Pasco.
  • 1422 - rycerz Bielik z Kornicy.
  • 1480 - część Zabełkowa szlachcic Stefan z Bogumina.
  • 1482 - Jan Burcek ( von Klwow.)
  • 1486 - ks. Jan Raciborski.
  • 1486 - Sobek Bielik na Kornicy.
  • 1492 - ks. Jan Raciborski.
  • 1521 - ks. Jan Opolski.
  • 1523 - margrabia Jerzy Brandenburczyk.
  • 1623 - 1802 Łazarz Henkel i potomkowie.
  • 1802 - 1813 ks. Lichnowski.
  • 1813 - Beniamin Forster.
  • 1817 - J. A. Freiher von Gruttschreiber.
  • 1818 - 1836 Jan Dietrich.
  • 1844 - Franciszek Stucker.
  • 1844 - baron S. Rotszyld z Wiednia.
  • 1855 - 1874 syn Anzelm Rotszyld.

W 1784 roku wieś miała młyn wodny, liczyła 24 kmieci, 9 zagrodników, 21 chałupników, razem 275 dusz. Wiele obszarów zajmowały stawy rybne. Ciężkie czasy nadeszły w okresie 'Kulturkampfu' (1871 - 1887) - lata otwartej walki z siłami opozycyjnymi. Po pierwszej wojnie światowej o losie Śląska miał zadecydować plebiscyt. Lata międzywojenne są dla Zabełkowa okresem trudnych rozgrywek politycznych.
Większa część mieszkańców opowiada się za Polską. Na proboszcza Polaka planuje się zamach. Zabełków stał się miejscem walk powstańców śląskich. Po plebiscycie w 1922 r. Zabełków pozostaje pod rządami Niemiec.W latach 1923 - 24 na wniosek Związku Polaków otwarto szkołę polską (47 wniosków na 255 dzieci.) Podczas drugiej wojny światowej linia frontu przechodziła przez wieś. Zostały ogromne zniszczenia, spłonął kościół i wiele domów legło w gruzach. Po zakończeniu drugiej wojny światowej Zabełków znalazł się w granicach Polski.
Rozpoczyna się odbudowa zniszczeń wojennych, a potem wznosi się nowe obiekty: Kółka Rolniczego, przedszkola, sali gimnastycznej.
Dziś wieś posiada wodociąg, gazociąg, sieć telefoniczną, zmodernizowane boisko sportowe i nowe drogi, rozbudowano usługi handlowe, w tym targowisko.



Historia parafii

Początkowo wieś nie posiadała kościoła. W XVII w. część wsi należała do parafii bogumińskiej ( Szulerzowice), część do kościoła w Rudyszwałdzie - parafia tworkowska.


  • 1784 - parafia Godów.
  • Od 1788 - walka parafian o bliski dostęp do Domu Bożego.
  • 1850 - zakup kościoła drewnianego ze Sławikowa i poświęcenie.
  • 1862 - zbudowanie nowego probostwa.
  • 1937 - poświęcenie nowego murowanego kościoła p w św. Jadwigi.
  • 1945 - pożar kościoła.
  • 1946 - 1948 odbudowa kościoła.
  • 1976 - pożar kościoła drewnianego p w. Matki Boskie Anielskiej.

Image
Kościół p.w. Matki Boskiej Anielskiej, bud. ok. 1657 w Sławikowie, przen. w 1849-50 do Zabełkowa, spłonął 23 kwietnia 1976

Image
Kosciół murowany św. Jadwigi w Zabełkowie


 

Księża proboszczowie:

  • 1864 - 1902 ks. Porschke.
  • 1902 - 1913 ks. J. Czaja.
  • 1913 - 1921 ks. W. Gąska.
  • 1922 - 1959 ks. J. Woitzik.
  • 1960 - 1974 ks. S. Holeczek.
  • 1974 - 1985 ks. W. Rduch.
  • 1974 - H. Mikołajec.

Kultura i oświata, tradycje

      Zabełków, tak jak i całe pogranicze śląsko - czeskie, podlegał wpływom różnych kultur: polskiej, niemieckiej, morawskiej. Różnorodność kulturowa Śląska - policentryczna sprzyjała rozwojowi cywilizacji na tym terenie. Ostatnie 200 lat rządy prusko - niemieckie są rządami nowożytnej Europy, okresem postępu technicznego. Dzięki otwarciu linii kolejowej w 1847 na trasie Berlin - Wiedeń przebiegającą przez Chałupki, mieszkańcy tutejszych terenów mieli połączenie z miastami i zapleczem gosp. W roku 1879 wybudowano szkołę. Do niej uczęszczał później I Wojewoda Śląski - Józef Rymer. Od grudnia 1987 r. nosi imię sławnego zabełkowianina. Dziś szkoła jest zmodernizowana wyposażona w salę komputerową, salę gimnastyczną. Prężnie rozwijał się sport. Już w 1908 powstał klub sportowy: ''Spiel und Turnverein 08 Zabelkau''. Początkowo działały sekcje: gimnastyczna, palanta i faustball, coś podobnego do dzisiejszej siatkówki(piłkę odbijano pięścią), w latach międzywojennych sekcja piłki nożnej. W 1946 r. wznowiła rozgrywki sekcja piłki nożnej. W latach pięćdziesiątych XX w. klub posiadał sekcje: piłki nożnej, kolarską, szachową, ping-ponga i gimnastyczną. Również OSP może poszczycić się długoletnią historią. Już w 1895 roku ówczesny sołtys prowadził Straż Pożarną. W 1903 r. oficjalnie powołano OSP, której prezesem został Karol Warlo, a naczelnikiem Teofil Brachaczek. Straż dysponowała pompą ręczną, a od 1909 konną pompą ręczną. Dziś jednostka zrzesza 144 członków. Do największych akcji OSP należą: gaszenie pożaru kościoła drewnianego 1974 r., likwidacja mazutu na rzece Odrze 1986 r., walka z pożarem lasu w Kuźni Raciborskiej 1992 r., akcja ratunkowa w czasie powodzi 1997 r. W latach 50- tych powstaje świetlica która, prowadziła: chór śpiewaczy, zespół taneczny i teatralny, prowadzony przez Tadeusza Biesa. Członkowie kilka razy brali udział w dożynkach centralnych i imprezach krajowych. Ludność Zabełkowa to społeczność katolicka, mocno przywiązana do tradycji chrześcijańskich i regionalnych. Mieszkańcy, w tym Koło Gospodyń Wiejskich, młodzież szkolna, OSP, działacze sportowi, chętnie angażują się w uroczystości kościelne i regionalne: festyny, dożynki, biesiady. Pieczołowicie przechowywane są pamiątki z życia przodków: stare fotografie, narzędzia, druki. Szczególną czcią są otoczone pamiątki po patronie szkoły Józefie Rymerze, przechowywane w specjalnych gablotach w szkole.
Legendy pieśni i obyczaje zabełkowskie są przekazywane z pokolenia na pokolenie, o czym świadczą nigdzie nie zarejestrowane pieśni, np

    ''Przez ta zabełkowsko wieś
    Szoł tam chodniczek kieś
    Kierym jo chodzował lebo też jeżdżowoł
    Do mej miłej na wieś''.

 

Odbiciem krążących podań o Zabełkowie jest fragment wiersza tutejszej nauczycielki:


    ''Jakby tak prababcia wstała,
    mocka o downych czasach by wom rozprawiała.
    Jak to przez zabełkowsko wieś
    szoł jyno chodniczek kieś.
    Teraz już go ni ma,
    wyrosła na nim olszyna.
    Za Nowym Dworem było taki piekiełko,
    kaj to zabełkowski ród mioł swoji źródełko.
    Rzyczka przodków rybami karmiła,
    a dolina od wrogów chroniła.
    Stąd wędka i ryba -
    znak Zabełkowa chyba.
    Ale wody mocka siły miały,
    Ludziom cały dobytek zabierały.
    Trza było na inszo strona się brać,
    za potokiem Bełk nowe sioło stawiać.
    Niektórzy pradziadkowie powiadają.
    że od bełkotu psów wieś nazywają.
    Zgraja tych czworonogów się tu rozpleniła,
    kiedy zaraza wszystkich braci zabiła.''

 

Do ciekawych zabytków należał drewniany kościół, który spłonął w 1976 roku, dziś na jego miejscu stoi kaplica cmentarna. Na starym cmentarzu znajduje się krzyż z 1866 roku ufundowany przez J. Klich oraz pomniki upamiętniające poległych w czasie I i II wojny światowej. W szkole wybudowanej w1879 roku znajdują się tablice pamiątkowe. Do zabytków należą także: krzyż na nowym cmentarzu z1879 r. figura św. Jana Nepomucena z XIX w., kapliczka św. Floriana oraz Pomnik Powstańców Śląskich. Do atrakcji turystycznych trzeba zaliczyć meandry rzeki Odry, gdzie przebiega szlak rowerowy.
Z Zabełkowa wywodzą się posłowie na sejm: Józef Rymer, Leonard Kupka, Wilhelm Wolnik.
Obok mniejszości niemieckiej, zgodnie z zawołaniem zabełkowian, ''kochajmy bracia się'', żyją Polacy. 



Opracowała: Agnieszka Drobna
Źródła:
  • Bractwo Myśli Bratniej Zw. Górnośl.- Józef Rymer 1882 - 1922
  • M. Dyba - Śląskie Drogi od X w. do 1939
  • Foldery: 100 lat Ochotniczej Straży Pożarnej, 150 lat Bohumin - Chałupki PKP
  • Ilustrowany Słownik Dziejów Śląska
  • Kronika szkoły
  • K. Lach - Zwierzenia zwyczaje i obrzędy
  • Szkice z dziejów Raciborza
  • G. Wawoczny - Tajemnice ziemi raciborskiej
  • A. Weltzel - Geschichte des Ratiborer Archipresbyterium
  • A. Wróbel - Z przeszłości czterech wsi